Wobec pojawiających się w przestrzeni publicznej zarzutów bezczynności PWiK w związku z powodzią polegającej na braku zabezpieczenia obiektu infrastruktury krytycznej jakim jest Oczyszczalnia Ścieków w Brzegu, informujemy, że Spółka prowadzi od wielu lat działania w tej sprawie, pomimo, że nie jest podmiotem odpowiedzialnym za zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego.
W 2010 r. Zarząd PWiK bezzwłocznie poinformował o skutkach powodzi Ministerstwo Środowiska i Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie. Sytuacja wymagała podjęcia konkretnych działań w celu zapobieżenia podobnym problemom w przyszłości. Spółka starała się jak najbardziej nagłośnić temat również w mediach
Publikowane wystąpienia, apele i artykuły nie przyniosły jednak żadnego skutku.
Widząc brak reakcji władz, w 2013 roku PWiK w Brzegu zleciło przygotowanie analizy, która pozwoliłaby na identyfikację możliwych działań przyczyniających się do zabezpieczenia powodziowego Wyspy wraz ze wskazaniem podziału kompetencji poszczególnych podmiotów. Opracowanie zostało przekazane do władz samorządowych oraz Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.
W powstającym w 2015 r. Planie Zarządzania Ryzyka Powodziowego Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej (RZGW) przyjął, że w Brzegu nie trzeba przeprowadzać żadnych działań przeciwpowodziowych. W ich opinii zalewane obszary miejskie nie miały większej wartości a metodą walki z żywiołem były przesiedlenia. Korzystając z konsultacji społecznych jakie towarzyszyły powstawaniu tego planu, Zarząd PWiK ze wsparciem władz miejskich zgłosił szereg uwag do przyjętych założeń i zaakcentował, że w obszarze tym znajduje się Oczyszczalnia Ścieków, która w trakcie zalania może stanowić poważne zagrożenie epidemiologiczne i ekologiczne dla Wrocławia. Temat podchwyciły wówczas ogólnopolskie media oraz posłowie z Dolnego Śląska. Na zlecenie Gminy Brzeg Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej wykonał przeliczenia wariantów możliwych inwestycji przyczyniających się do obniżenia poziomu wód stuletnich (jednoprocentowych) i poprawy bezpieczeństwa miasta i Wyspy. Dnia 16.04.2015 r. z inicjatywy Zarządu PWiK i Gminy Brzeg zorganizowano w Brzegu spotkanie, w którym udział wzięli autorzy planów, Dyrekcja RZGW we Wrocławiu, pracownicy Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, miejscy urzędnicy, radni oraz pracodawcy z terenu Wysypy. Ostatecznie udało się uwzględnić w Planach Zarządzania Ryzykiem Powodziowym trzy działania dotyczące problematycznej kwestii:
- Rozsunięcie wałów przeciwpowodziowych na wysokości miejscowości Brzezina, pozwalające na zmniejszenie poziomu spiętrzenia rzeki (tereny poza granicami administracyjnymi Gminy Brzeg należące do Gminy Skarbimierz),
- Budowa obwałowania na ul. Oławskiej,
- Zabezpieczenie Wyspy na Odrze.
W opinii ekspertów aby zabezpieczenia były skuteczne, wszystkie zadania powinny być zrealizowane. Problemem pozostawała jednak kwestia finansowania i przygotowania wskazanych inwestycji, których łączny koszt szacowany był na poziomie ponad stu milionów złotych. Brzeg nie mógł podjąć się inwestycji m.in. ze względów finansowych. Poczyniono jednak pewne kroki. W 2016 r. Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Opolu wybudował na podstawie przygotowanej przez Gminę Brzeg dokumentacji projektowej, wały przeciwpowodziowe oraz mur oporowy wzdłuż ulicy Oławskiej. O poziomie skuteczności realizacji jedynie jednego z trzech koniecznych działań, świadczy to co stało się w wyniku wrześniowej powodzi. Niedziałająca oczyszczalnia nie przyjmowała ścieków, a zalanie obiektów ciągu oczyszczania mechanicznego spowodowało cofkę wód powodziowych do kanalizacji w ul. Oławskiej i wypieranie stamtąd ścieków sanitarnych. W efekcie ulicę zalała mieszanina wód powodziowych i ścieków napływających z Brzegu i części gmin ościennych. Pomimo pracy znacznej ilości agregatów pompowych przetłaczających wody powodziowe/ścieki z ulicy Oławskiej do Odry, realną pomocą okazało się dopiero przetłaczanie ścieków z pompowni głównej na Oczyszczalni Ścieków przy użyciu pompy wysokosprawnej i zasilonych agregatem 400 kW pomp w tym obiekcie. Zarówno dostarczenie pompy jak i agregatu prądotwórczego wymagało jednak obniżenia stanu Odry do poziomu umożliwiającego odsłonięcie pompowni oraz dojazd i pracę sprzętu ciężkiego. Wnioski nasuwają się same. By zabezpieczenia ul. Oławskiej działały prawidłowo, Oczyszczalnia musi pracować – nie może być zalewana.
Wracając jednak do historii działań PWiK dla zabezpieczenia Oczyszczalni, Spółka podkreślała w swoich apelach niekonsekwencję w ustalaniu przez RZGW i wcześniej działające zarządy melioracji wodnych harmonogramu prowadzonych inwestycji zmierzających do poprawy bezpieczeństwa powodziowego. Wykonuje się przykładowo modernizację zabezpieczeń w rejonach upraw rolniczych,
a nie uwzględnia ochrony zabytkowego miasta z rozwiniętym zapleczem przemysłowym, którego zalanie może skutkować poważnymi negatywnymi następstwami dla środowiska.
Wobec pojawiającego się zarzutu dotyczącego niewłaściwego umiejscowienia naszej oczyszczalni i braku zabezpieczenia jej przed powodzią warto przytoczyć parę faktów. Nowa oczyszczalnia powiela lokalizację starego obiektu, który jednak według danych historycznych do lat-90-tych XX w. nie był nigdy zalewany pomimo, że wybudowany był na niższych rzędnych niż nowy obiekt. Miejsce jest uwarunkowane historycznie jak i technicznie, gdyż wynika z przebiegu sieci i kształtu zlewni. Dokumentacja projektowa dotycząca zarówno budowy jak i późniejszej rozbudowy oczyszczalni uzgadniana była z administracją rządową i samorządową wszystkich szczebli. Oczyszczalnię a później biogazownię zaprojektowano z uwzględnieniem obowiązujących rzędnych wody 1% (stuletniej), które w momencie projektowania były niższe niż obecne o ponad 60 cm! W ocenie PWiK problem zagrożenia powodziowego wynika przede wszystkim z kilkudziesięcioletnich zaniedbań w zakresie pogłębiania i regulacji rzeki jak i nieracjonalnej gospodarki na polderach zalewowych w dorzeczu Odry oraz braku działań wskazanych Planach Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. Nadrobienie tych zaniedbań nie należy jednak do zadań ani PWiK ani Miasta Brzeg.
W latach 2015-2016 Przedsiębiorstwo wraz z Gminą Brzeg zgłaszało problem między innymi do Wicemarszałka Sejmu oraz Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, zwracając uwagę, że sprawa zabezpieczenia Oczyszczalni jest priorytetowa, ze względu na zagrożenie ekologiczne
i epidemiologiczne, które pojawia się w trakcie powodzi. Niestety tak ważna dla Brzegu kwestia nie zyskała do tej pory zrozumienia na wyższych szczeblach. Na ciągłe zgłaszanie przez PWiK problemu zabezpieczenia oczyszczalni ścieków oraz biogazowni informowano, że zbiornik Racibórz skutecznie zabezpieczy sytuację na Odrze do wysokości Wrocławskiego Węzła Wodnego.
Warto nadmienić, że z zagrożeniem powodziowym Brzeg miał do czynienia w 2020 r., kiedy to poziom Odry wyniósł 617 cm. Po tym incydencie Przedsiębiorstwo zleciło wykonanie kolejnej analizy przeciwpowodziowej, która została zakończona w 2023 r. i przekazana Gminie oraz RZGW.
Mamy nadzieję, iż wydarzenia z września 2024 spowodują, że problem zostanie w końcu dostrzeżony i znajdą się środki na realizację inwestycji zabezpieczającej wyspę, która planowana jest już od 2016 r.
Brzeg oczekuje rozwiązania problemu zabezpieczenia przeciwpowodziowego przez organy do tego zobowiązane. Wspólnym naszym celem i dobrem jest zabezpieczenie miasta przed skutkami ewentualnej powodzi, jednak do realizacji tego celu konieczna jest współpraca wszystkich podmiotów prawnie do tego zobowiązanych.
Poniżej przedstawiamy część działań Spółki dot. zabezpieczenia Oczyszczalni:
- 10.2010 r. – spotkanie w siedzibie PWiK pracodawców z ulic Cegielniana i Grobli z przedstawicielami Miasta i projektantem dot. zabezpieczenia wyspy i podjęcia dalszych działań (artykuł w „Panoramie Brzeg” pt. „Powodziowa mobilizacja” z dnia 12.11.2015 r.- załącznik nr 1)
- W 2013 r. na zlecenie PWiK w Brzegu została wykonana „Wstępna analiza techniczno- ekonomiczna dla możliwości realizacji zadania pn: Ochrona przeciwpowodziowa miasta Brzeg ze szczególnym uwzględnieniem oczyszczalni ścieków” – załącznik nr 2
- 04.2015 r. – spotkanie dot. ochrony przeciwpowodziowej miasta Brzeg w ramach konsultacji Planu Zarządzania Ryzykiem powodziowym – załącznik nr 3
- 07.2015 r. – artykuł w „Gazecie Wyborczej” pt. „Ekobomba na Odrze zagraża Wrocławiowi” oraz na stronie www.gramwzielone.pl – załącznik nr 4
- Korespondencja z Rzecznikiem Praw Obywatelskich – załącznik nr 5
- Przykładowa interpelacja posłów z Dolnego Śląska (bark reakcji posłów z Opolszczyzny)- załącznik nr 6
- Treść pisma do Wicemarszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego przygotowana przez PWiK – załącznik nr 7
- 2016 r. – została wykonana „Analiza zagrożenia powodziowego wraz ze wskazaniem potencjalnych działań mających na celu redukcję ryzyka powodziowego na obszarze miasta Brzeg” – załącznik nr 8
- 2023 r. –PWiK w Brzegu zleciło wykonanie „Diagnoza zagrożenia powodziowego na obszarze miasta Brzeg ze szczególnym uwzględnieniem terenów miejskiej oczyszczalni ścieków wraz ze wskazaniem potencjalnych działań mających na celu redukcję ryzyka powodziowego” – załącznik nr 9
