26 czerwca odbyła się w brzeskim Ratuszu prezentacja poświęcona inwestycji „Odbudowa oczyszczalni ścieków PWiK w Brzegu”. To właśnie na to zadanie przyznano dofinansowanie rządowe ze środków na odbudowę obszarów objętych powodzią. Pieniądze już czekają, by je wydać!
W roli prelegentów wystąpili przedstawiciele Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Brzegu Sp. z o.o., które to pełni funkcję inwestora zastępczego dla całego przedsięwzięcia. W związku z zasadami przyznawania rządowych pieniędzy, beneficjentem mogły zostać jednostki samorządu terytorialnego. Zadanie jest zatem inwestycją Gminy Brzeg, która po jego zakończeniu przekaże wytworzony majątek spółce.
Wybór daty prezentacji nie był przypadkowy. Pretekstem było ukończenie pierwszego etapu – stworzenia dokumentacji przetargowej dla całości planowanych robót. Wniosek o dofinansowanie robiono na gorąco niedługo po powodzi i choć określał niezbędne rozwiązania zabezpieczające przed powodzią, to szczegółowy zakres wymagał wykonania dodatkowych analiz, uzgodnień (m.in. z Wodami Polskimi, badań gruntu, przeglądu możliwych wariantów i dostępnych technologii) a ostatecznie wyboru optymalnych rozwiązań.
Na wstępie nakreślono historię obiektu oczyszczalni i opisano, co działo się z nim w trakcie powodzi we wrześniu 2024 r. Przypominamy, że oczyszczalnia została zalana wodami powodziowymi i nie działała w okresie od 17 do 22 września. W efekcie nie była w stanie przyjmować ścieków z Brzegu i gmin ościennych, co spowodowało ich wybijanie na ul. Oławskiej.
Dramat ukazał, gdzie są słabe punkty brzeskiego układu kanalizacyjnego. Bazuje on jeszcze na założeniach niemieckich z początku XX w., które notabene sprawdzały się przez ponad 120 lat. Szczególnie dotkliwy był brak możliwości przetłoczenia ścieków z ulicy Oławskiej na wyspę. Istniejący układ grawitacyjny – praktyczny, wygodny i tani w eksploatacji, w warunkach powodzi jest piętą achillesową systemu. Nie było możliwości aktywnego przetłaczania ścieków na oczyszczalnię. Brak czynności pogłębiających koryto Odry i jej sukcesywne wypłycanie spowodowało, że dotychczasowe rzędne obiektów i newralgicznych urządzeń na wyspie nie zabezpieczały bezpieczeństwa pracy w trakcie wysokiego stanu wody (zalany układ nie jest w stanie pracować i ulega uszkodzeniu). Kolejną sprawą jest uzależnienie działania oczyszczalni od energii z zakładu energetycznego.
Niezwłocznie po powodzi PWiK zajął się szacowaniem szkód i wkrótce wystąpił z wnioskiem o wsparcie rządowe w ramach programu Odbudowa plus. Program ten, adresowany do podmiotów, które ucierpiały w wyniku wrześniowego kataklizmu, zakładał nie tylko dofinansowanie dla odtworzenia istniejącego majątku, ale i dla rozwiązań, które mają poprawić bezpieczeństwo przeciwpowodziowe – stąd „plus” w nazwie.
W przypadku brzeskiej oczyszczalni same remonty i odbudowa byłyby przysłowiowymi pieniędzmi „wyrzuconymi w błoto” – kolejna powódź sprawiłaby, że obiekt ucierpiałby analogicznie jak w 2024 r. Stąd przeanalizowano słabe punkty brzeskiego układu i we wniosku wpisano także przebudowy i modernizacje oraz budowy nowych obiektów i wyburzenia tych, których konstrukcja została nadwyrężona w efekcie zalania.
Łączna suma wykazanych we wniosku robót zamknęła się w kwocie 42.263.616,00 złotych. Aplikacja została zweryfikowana pozytywnie i dn. 10.12.2024 r. Minister Finansów oficjalnie zapewnił finansowanie z budżetu państwa na lata 2025-2027 w całości wnioskowanej sumy. Warto odnotować, iż Brzeg jako beneficjent otrzymała 100% zabezpieczenia finansowego. Dzięki temu PWiK będzie mogło zrealizować zaplanowane działania bez wkładu własnego.
Przedstawiciele PWiK dość szczegółowo opisali, na co będą wydane pieniądze z dotacji. Wnioskowana kwota będzie przeznaczona po pierwsze na przebudowę budynku krat przy ul. Oławskiej i wyposażenie tego obiektu w układ pompowy, zapewniający tłoczny tranzyt ścieków pod rzeką Odrą na ciąg technologiczny oczyszczalni na wyspie. Po drugie podniesione zostaną urządzenia sterujące i zasilające oraz rzędne krawędzi obiektów i zbiorników – tak by uniemożliwić przelewanie wód powodziowych do ich wnętrza. Po trzecie zabezpieczone będzie zasilanie awaryjne dla brzeskiej oczyszczalni, które pozwoli utrzymać pracę kluczowych urządzeń, gdy zakład energetyczny wyłączy zasilanie na wyspie w Brzegu. Po czwarte, nawalne opady, do jakich dochodzi coraz częściej, w związku ze zmianą klimatu wymagają zwiększenia pojemności zbiorników retencjonujących ścieki z kanalizacji ogólnospławnej w trakcie ulew (silnie rozcieńczone wodami opadowymi ścieki, które mogłyby zakłócić procesy oczyszczania, są w nich czasowo zatrzymywane, a po ustaniu opadów racjonalnie dozowane do ciągu technologicznego).
Planowane inwestycje nie tylko zwiększą bezpieczeństwo działania obiektu w wypadku powodzi, ale poprawią efektywność jego działania poprzez zmniejszenie energochłonności i optymalizację procesów w oparciu o obecną wiedzę branżową (istniejąca oczyszczalnia ma już 25 lat).
Na przełomie czerwca i lipca zostanie ogłoszony przetarg na całość przedsięwzięcia. W roku 2025 będzie zakupiony agregat prądotwórczy o mocy 500 kW, który zapewni zasilanie awaryjne newralgicznych urządzeń w razie wyłączenia prądu przez zakład energetyczny. Przebudowana zostanie też instalacja elektryczna, zgodnie z już opracowanym projektem. Większa część zadania realizowana będzie w procedurze „zaprojektuj i wybuduj” – wykonawca przed realizacją robót budowlanych będzie miał za zadanie wykonanie i uzgodnienie szczegółowych projektów wykonawczych. Inwestycja ma być zakończona w 2027 r.
Podczas prezentacji zwrócono uwagę, iż inwestycja na oczyszczalni nie zamyka sprawy zabezpieczenia miasta przed powodzią. Zgodnie ze specjalistycznymi analizami niezbędne jest obwałowanie całej wyspy oraz przede wszystkim rozsunięcie wałów na wysokości miejscowości Brzezina.
Powstała w 2000 r. oczyszczalnia była już zalana wodami powodziowymi w 2010 r. jednak pomimo apeli i działań PWiK, nie udało się uzyskać zainteresowania władz tym problemem. Zupełnie inaczej wyglądało to w 2024 r. Już w trakcie powodzi czynnie angażowali się w tę sprawę przedstawiciele władz od szczebla gminnego, przez powiatowy, wojewódzki aż do rządowego. Zgodne działanie doprowadziło finalnie do uzyskania niezbędnej dotacji. Szczególne podziękowania należą się Ministrowi Marcinowi Kierwińskiemu, Wojewodzie Monice Jurek, Burmistrzyni Violetcie Jaskólskiej-Palus oraz Staroście Jackowi Monkiewiczowi.
